fmatter / TuCaLex

Geek Repo:Geek Repo

Github PK Tool:Github PK Tool

Alleged cognates between Cariban and Tupian languages

Rodrigues 1985 presents evidence for relationships between Cariban and Tupían languages. Among other things, he presents three lists of cognate forms between the two families, arguing that they are due to a) shared inheritance between Cariban and Tupían, b) contact between Proto-Tupi-Guarani and "North Amazonian Cariban", c) recent contact of Cariban languages with Nhengatu or some other TG language. Parts of these lists were modelled as a CLDF dataset and are here visualized with cldfviz.

List A

This list contains 121 shared cognate sets which are argued to be likely due to shared inheritance from a common ancestor. Rodrigues does acknowledge the possibility of borrowing, but not of chance resemblance, and gives a list of 20 cognate sets (16 lexical) that are particularly solidly attested in both language families. Only this sublist was investigated, as it suffices to show that no genealogical connection can be established based on these particularly strong cognate sets. Cariban is mostly represented by Hixkaryána, Waiwai, Pemon, Galibi Carib, Bakairí, Macushi, and Tupían by Tupinambá and Tuparí. These data were augmented with additional cognate words from both families, as well as reconstructible forms. In most cases, simply comparing the reconstructed Proto-Tupi-Guarani and Proto-Cariban forms suffices to show that the words are, in fact, not even cognate. Rather, the perceived similarity is mostly due to chance resemblance. There are two cases where the similarity does not disappear when more forms are considered:

  • 33 'heel'
  • 93 'to wake up'

21: 'father'

Apalaí um, Bakairí ũe, Galibi Carib umu, Hixkaryána ɨm, Pemon , Tupinambá , Waiwai ɨm, Tuparí op.

PC ‘father’, tentatively reconstructed as *jumɨ.

Form Language - - - - -
um Apalaí - u - m -
ũe Bakairí - ũ e - -
jumɨ Proto-Cariban j u - m ɨ
umu Galibi Carib - u - m u
ɨm Hixkaryána - ɨ - m -
Pemon - u - ŋ -
ɨm Waiwai - ɨ - m -

Tupian ‘father’. Incidentally, one of the forms with initial PT *Dj; lost in Tupari and reanalyzed in Aweti-Guarani. See TuLaR: 5755.

Form Language - - -
Tupinambá - u β
op Tuparí - o p
up Proto-Tupi-Guarani - u p
up Proto-Maweti-Guarani - u p
sup Sateré-Mawé s u p

25: 'fat'

Galibi Carib ka-tɨ, Hixkaryána ka-tɨ, Mundurukú ʃep, Tuparí ʔap, Tupinambá kaβ, Waiwai ka, Wayana ka-t, Wayana kap-hak.

Note that Wayana kap-hak ‘fat’ is kaphak in de Goeje 1946; the segmentation was perhaps done to create the appearance of a TG-like form kap. The actual segmentation is ka-phak (Tavares 2005).

PC *katɨ ‘fat’. Note that some languages reinterpreted the final syllable as a PERT marker.

Form Language - - - -
katɨ Proto-Cariban k a t ɨ
ka-tɨ Galibi Carib k a t ɨ
ka-tɨ Hixkaryána k a t ɨ
ka Waiwai k a - -
ka-t Wayana k a t -
kap-hak Wayana k a - -

Tupian ‘fat’. It is not clear if all forms are cognate.

Form Language - - -
ʃep Mundurukú ʃ e p
ʔap Tuparí ʔ a p
kaβ Tupinambá k a β
kap Proto-Tupi-Guarani k a p

26: 'leaf'

Bakairí a, Hixkaryána a, Mundurukú ɨp, Tuparí ep, Tupinambá , Waiwai a.

PC *jare ‘leaf’.

Form Language - - - -
a Bakairí - a - -
sarɨ Bakairí s a r ɨ
jare Proto-Cariban j a r e
a Hixkaryána - a - -
a Waiwai - a - -
jaa Waiwai j aa - -
arɨ Hixkaryána - a r ɨ

Tupian ‘leaf’. Incidentally, one of the forms with initial PT *Dj.

Form Language - -
ɨp Mundurukú ɨ p
ep Tuparí e p
Tupinambá o β
op Proto-Tupi-Guarani o p

33: 'heel'

Tupinambá pɨta, Tuparí sito, Mundurukú ida, Hixkaryána ɨhta, Hixkaryána ɨhta-kmarunu, Waiwai hta, Pemon pɨta, Wayana pta, Wayana pta-pu, Kuikúro-Kalapálo uta-pɨ.

It is not clear if the Mundurukú and Akuntsu forms are indeed cognate. However, there is a distinct possibility that Proto-Tupi-Guarani pɨta ‘heel’ is etymologically complex, as the apparent sound correspondences reoccur in 'foot'. This suggests that Proto-Tupi-Guarani pɨta ‘heel’ can be divided into pɨ+ta; other languages have different constellations, like Tuparí sito 'foot', siata 'heel' (Alves 2004) or Suruí piipe ‘foot’, Suruí pinia ‘heel’ (Bontkes 1978).

PC *pɨta ‘heel’.

Form Language - - - -
pɨta Proto-Cariban p ɨ t a
ɨhta Hixkaryána h - t a
ɨhta-kmarunu Hixkaryána h - t a
hta Waiwai h - t a
pɨta Pemon p ɨ t a
pta Wayana p - t a
pta-pu Wayana p - t a
uta-pɨ Kuikúro-Kalapálo - - t a

Tupian ‘heel’.

Form Language - - - - - -
pɨta Tupinambá p ɨ t a - -
pɨta Proto-Tupi-Guarani p ɨ t a - -
pɨa Sateré-Mawé p ɨ - a - -
apɨta Awetí p ɨ t a - -
wə̰jda˦ Mundurukú j - d a -
piat͡ʃa Akuntsu p i - a t͡ʃ a

Tupian ‘foot’.

Form Language - - -
i Mundurukú - - i
i Kuruáya - - i
pi Gavião Do Jiparaná - p i
pi Karitiâna - p i
mbi Tuparic m b i
pɨdapa Xipaya - p ɨ
pibɛʔ Karo (Brazil) - p i
wəi Mundurukú - - i
Proto-Tupi-Guarani - p ɨ

34: 'mountain, earth'

Tupinambá ɨβɨ, Tupinambá ɨβɨ-tɨr, Mundurukú ipi, Hixkaryána ɨhɨ, Apalaí ɨpɨ, Bakairí ɨwɨ, Kuikúro-Kalapálo uu, Wayana ɨpɨ, Galibi Carib wɨɨpɨ, Island Carib wébo.

PC *(w)ɨpɨ ‘mountain’.

Form Language - - - -
ɨhɨ Hixkaryána - ɨ h ɨ
ɨpɨ Apalaí - ɨ p ɨ
ɨwɨ Bakairí - ɨ w ɨ
uu Kuikúro-Kalapálo - - - uu
ɨpɨ Wayana - ɨ p ɨ
wɨɨpɨ Galibi Carib w ɨɨ p ɨ
(w)ɨpɨ Proto-Cariban w ɨ p ɨ

Tupian ‘earth’.

Form Language - - -
ɨβɨ Tupinambá ɨ β ɨ
ɨβɨ-tɨr Tupinambá ɨ β ɨ
ɨβɨ Proto-Tupi-Guarani ɨ β ɨ
ipi Mundurukú i p i

46: 'small'

Tupinambá mirĩ, Tuparí ʔiri, Bakairí i-meri, Macushi miri-kɨ.

Two distinct cognate sets, with the Bakairí form actually coming from 'son'.

PC ‘son’.

Form Language - - - -
i-meri Bakairí m e - -
mure Proto-Taranoan m u r e
mɨre Proto-Parukotoan m ɨ r e
mure Pará Arára m u r e
mure Ikpeng m u r e
tɨ-me-rɨ Bakairí m e - -

Pemongan ‘small’.

Form Language - - - - - - - - - -
miri-kɨ Macushi - - - m i r i - k ɨ
siʔmirikɨ Macushi s i ʔ m i r i - k ɨ
siʔrəʔkə Pemon s i ʔ - - r ə ʔ k ə

Tupian ‘small’.

Form Language - - - -
mirĩ Tupinambá m i r ĩ
mirĩ Proto-Tupi-Guarani m i r ĩ

59: 'payment'

Tupinambá epɨ, Tuparí epei, Waiwai eɸe, Pemon epe-pɨ, Hixkaryána ehe-thɨrɨ, Hixkaryána ehe-ma, Wayana epe-ma, Bakairí epɨ, Bakairí epɨ-wa.

PC *epe ‘payment’.

Form Language - - -
eɸe Waiwai e ɸ e
epe-pɨ Pemon e p e
ehe-thɨrɨ Hixkaryána e h e
ehe-ma Hixkaryána e h e
epe-ma Wayana e p e
epɨ Bakairí - - e
epɨ-wa Bakairí - - e
epe Proto-Cariban e p e

Tupinamba and Tuparí ‘payment’. No other cognates found.

Form Language - - - -
epɨ Tupinambá e p - ɨ
epei Tuparí e p e i

72: 'take'

Tupinambá (j)ar, Tuparí at, Mundurukú d͡ʒat, Waiwai a-rɨ, Hixkaryána a, Pemon a-lɨ, Galibi Carib a-ro, Bakairí a.

PC *arə ‘take’

Form Language - - -
a-rɨ Waiwai a r ɨ
a Hixkaryána - - a
a-lɨ Pemon a l ɨ
a-ro Galibi Carib a r o
a Bakairí - - a
arə Proto-Cariban a r ə

Tupian ‘to take’. Though no PTG form has been reconstructed, syllable-final PTG *r is instead reconstructed as *t by Meira & Drude. Maybe *jat?

Form Language - - -
(j)ar Tupinambá j a r
at Tuparí - a t
d͡ʒat Mundurukú d͡ʒ a t

88: 'to encircle (?)'

Tupinambá man, Tuparí ma-, Waiwai ma, Hixkaryána man-ho, Hixkaryána mam-ko, Hixkaryána mamu, Pemon man-um.

No cognates found for the Tupian forms. Cariban forms are actually two distinct cognate sets:

PC ‘to dance’ (one of three).

Form Language - - - - - - - -
ma Waiwai m a - - - - - -
man-ho Hixkaryána m a n - - - - -
man-um Pemon m a n - - u m -
manumɨ Proto-Cariban m a n - - u m ɨ
manɨm Waiwai m a n - - ɨ m -
manunumɨ Macushi m a n u n u m ɨ

Cariban ‘wall’. Only attested in Waiwaian.

Form Language - - - -
mam-ko Hixkaryána m a m -
mamu Hixkaryána m a m u
mamu Proto-Waiwaian m a m u

90: 'to give'

Tuparí om, Mundurukú ɨ̃m, Waiwai ɨm, Hixkaryána ɨm, Apalaí um, Bakairí u.

The Cariban forms belong to two distinct cognate sets. Only the Parukotoan one looks potentially cognate to the Tupian forms.

PC *utu ‘to give’.

Form Language - - -
u Bakairí - - u
utu Proto-Cariban u t u

Parukotoan ‘to give’. A *t-adding verb.

Form Language - - -
ɨm Waiwai ɨ m -
ɨm Hixkaryána ɨ m -
ɨmɨ Proto-Parukotoan ɨ m ɨ
Kaxuiâna - m ɨ

Tupian ‘to give’. Not attested in MAG, but Munduruku. No other cognates found.

Form Language - -
om Tuparí o m
ɨ̃m Mundurukú ɨ̃ m
õm Kuruáya õ m
om Arikem o m

91: 'die, end'

Tupinambá paβ, Tuparí pap, Mundurukú apam, Hixkaryána wah, Pemon paʔ-nese.

Pemon paʔ-nese ‘to die, end’ is clearly a participle (paʔne-se), but I have found no other attestations of paʔne.

Form Language - - - - - - -
wah Hixkaryána - w a - - h -
wajiɸɨ Proto-Parukotoan - w a j i ɸ ɨ
wajiɸɨ Waiwai - w a j i ɸ ɨ
wajehɨ Hixkaryána - w a j e h ɨ
awajihɨ Kaxuiâna a w a j i h ɨ

Tupian ‘to end’.

Form Language - - -
paβ Tupinambá p a β
pap Tuparí p a p
pap Proto-Tupi-Guarani p a p
pap Proto-Maweti-Guarani p a p

93: 'to wake up'

Tupinambá pak, Tupinambá mo-pak, Tuparí e-pak, Waiwai ɸaka, Pemon paka-, Hixkaryána haka, Hixkaryána om-paka.

Only languages of the TG Subgroup III (Nhengatu etc.) have paka; potential influence from Cariban?

PC ‘to wake’.

Form Language - - - -
ɸaka Waiwai ɸ a k a
paka- Pemon p a k a
haka Hixkaryána h a k a
om-paka Hixkaryána p a k a
paka Proto-Cariban p a k a

Tupian ‘to wake’.

Form Language - - - -
pak Tupinambá p a k -
mo-pak Tupinambá p a k -
e-pak Tuparí p a k -
pak Proto-Tupi-Guarani p a k -
paku Jurúna p a k u

96: 'to jump'

Tupinambá por, Tuparí pot-ʔeki, Tuparí õ-pot, Waiwai ahro, Pemon apurumɨ.

Superficial similarity to Cariban forms due to PTG *t > r.

PC *apurumɨ ‘to jump’.

Form Language - - - - - - -
ahro Waiwai a h - r o - -
apurumɨ Pemon a p u r u m ɨ
ahpəmɨ Panare a h - p ə m ɨ
apɨrumɨ Macushi a p ɨ r u m ɨ
aporomɨ Galibi Carib a p o r o m ɨ
ahonɨmɨ Kaxuiâna a h o n ɨ m ɨ
ahanɨmɨ Ye'kwana a h a n ɨ m ɨ
alum Ikpeng a - - l u m -
apurumɨ Proto-Cariban a p u r u m ɨ

Tupian ‘to jump’.

Form Language - - -
por Tupinambá p o r
pot-ʔeki Tuparí p o t
õ-pot Tuparí p o t
pot Proto-Tupi-Guarani p o t

100: 'to go'

Tupinambá so, Mundurukú t͡ʃɨ, Sateré-Mawé to, Awetí to, Waiwai to, Hixkaryána to, Bakairí .

PC *ɨtəmə ‘to go’.

Form Language - - - - -
to Waiwai - t - - o
to Hixkaryána - t - - o
Bakairí - d - - ə
ɨtəmə Proto-Cariban ɨ t ə m ə
ɨtə(mə) Ye'kwana ɨ t ə m ə
(e)to(m) Waiwai e t o m -

Tupian ‘to go’.

Form Language - -
so Tupinambá s o
t͡ʃɨ Mundurukú t͡ʃ ɨ
to Sateré-Mawé t o
to Awetí t o
t͡so Proto-Tupi-Guarani t͡s o

108: 'to say, do'

Tupinambá ʔe, Tuparí ke, Tuparí ka, Mundurukú ʔe, Waiwai ka, Hixkaryána ka, Pemon ka, Bakairí ke.

PC *ka(ti) ‘to say, do’.

Form Language - - - -
ka Waiwai k a - -
ka Hixkaryána k a - -
ka Pemon k a - -
ke Bakairí k e - -
ka(ti) Proto-Cariban k a t i

Tupian ‘to say’. Not cognate with t-say-2 according to TuLaR.

Form Language - -
ʔe Tupinambá ʔ e
ʔe Mundurukú ʔ e

Tupari and Mekens ‘to say’. Not cognate with t-say-1 according to TuLaR.

Form Language - -
ke Tuparí k e
ka Tuparí k a

119: 'poison'

Tupinambá tiŋ, Tuparí niŋ, Hixkaryána t͡ʃeme, Pemon i-teg, Galibi Carib e-tim-ui, Macushi tɨmɨ, Trió tinje.

While the Tupinambá form does not readily fit into a cognate set, 1) the usual TG form is timbo (TuLaR), 2) the Cariban forms are verbs, not nouns. The etymology of Pemon i-teg ‘(to) poison’ is unknown.

PC ‘to poison with timbó’.

Form Language - - - -
t͡ʃeme Hixkaryána t͡ʃ e m e
e-tim-ui Galibi Carib t i m -
tɨmɨ Macushi t ɨ m ɨ
tinje Trió t i n -
tum Wayana t u m -
tɨmɨ Apalaí t ɨ m ɨ
tɨmə Panare t ɨ m ə
t͡ʃim Waiwai t͡ʃ i m -

Tupian ‘timbó’.

Form Language - - - -
tiŋ Tupinambá t i - ŋ
niŋ Tuparí n i - ŋ
*tĩ(ĩ)k Tuparic t ĩ ĩ k

List B: Loanwords

'corn'

Apalaí awaʃi, Galibi Carib awasi, Island Carib awaʃi, Tupinambá aβati.

Clearly a loan from some TG language into Galibi Carib and Apalaí, as other Cariban languages show cognate forms.

PC *əCVnati ‘corn’. CV syllable reduced everywhere.

Form Language - - - - - - -
aʔnaiʔ Akawaio-Ingariko a ʔ n a - i ʔ
ãʒi Bakairí - - - ã ʒ i -
ahãĩ Bakairí a h - ã - ĩ -
anad͡ʒi Carijona a - n a d͡ʒ i -
nasɨnasɨ Hixkaryána - - n a s ɨ -
anat Ikpeng a - n a t - -
oʔnasɨ Kaxuiâna o ʔ n a s ɨ -
ana Kuikúro-Kalapálo a - n a - - -
aʔnai Macushi a ʔ n a - i -
ənɲa Ye'kwana ə n ɲ a - - -
onat Pará Arára o - n a t - -
aʔnai Pemon a ʔ n a - i -
aanai Trió aa - n a - i -
nasɨnasɨ Waiwai - - n a s ɨ -
ehnai Wayana e h n a - i -

PTG *aβati ‘corn’.

Form Language - - - - -
awaʃi Apalaí a w a ʃ i
awasi Galibi Carib a w a s i
awaʃi Island Carib a w a ʃ i
aβati Tupinambá a β a t i
fat Wayampi - f a t -

'cockroach'

Galibi Carib alawi, Island Carib elewe, Pemon araut, Tupinambá araβe.

Single form arawe loaned from from Wayampi-Zoe-Emerillon and/or Nhengatu (languages with loss of initial *t) into Cariban. Pemongan added some initial material.

PTG *taraβe ‘cockroach’.

Form Language - - - - -
masarawe Akawaio-Ingariko a r a w e
alawi Galibi Carib a l a w i
arawe Galibi Carib a r a w e
elewe Island Carib e l e w e
masaruwa Macushi a r u w a
arawe Nhengatu a r a w e
araut Pemon a r a - u
arawe Pemon a r a w e
asarwa Pemon a r - w a
arawe Trió a r a w e
araβe Tupinambá a r a β e
arawe Wayana a r a w e
alawɛ Wayampi a l a w ɛ

'termite'

PC *nukə ‘termite’.

Form Language - - - -
nuko Apalaí n u k o
nukə Wayana n u k ə
ŋũke Kuikúro-Kalapálo ŋ ũ k e
nukə Akurio n u k ə
nukə Trió n u k ə

About


Languages

Language:TeX 100.0%