GNU/Linux Notlarım
Bu repository GNU/Linux kullanmayı öğrenirken aldığım notları içermektedir. İşletim sistemi Mint 20.1 Ulyssa Cinnamon kullanılmaktadır.
İçerik Tablosu
Faydalı Bilgiler
-
| işareti AltGr + - (orta çizgi) ile yapılır. İlk komutun çıktısını ikinci komutun girdisi olarak çalıştırır.
-
&& - İlk yazılan komut çalıştırılır. Hata vermezse 2. komut çalıştırılır. Hata verirse 2. komut çalıştırılmaz.
-
|| - İlk yazılan komut çalıştırılır. Hata vermezse 2. komut çalıştırılmaz. Hata verirse 2. komut çalıştırılır.
-
; bir komut içerisinde birden çok komut yazmamızı sağlar.
-
& işareti komutun devamına eklenirse işlem çalıştırılır, arka planda devam eder ve tek satırda çıktı verir. Örnek olarak;
sudo apt-get update &: [1] 9312 -
Sistem dilinin İngilizce yapılması çoğu hatanın önüne geçmektedir.
tar Arşivi Kurulum Adımları
-
İndirilen dosya untar yapılmalıdır.
sudo tar -xf "file-name". Eğer komut ile yapılmayacaksa sağ tık ile buraya çıkar denilebilir. -
İndirilen dizine terminalde geçiş yapıldıktan sonra
./configureyazılır ve işlemin bitmesi beklenir. (Bu komutta hata alıyorsanız muhtemelen C Compiler kurulu değildir. Kurmak için: "sudo apt install build-essential -y " ardından "sudo apt install manpages-dev -y". Kurulumlar tamamlandıktan sonra işlemlere devam edebilirsiniz.) -
sudo make altinstallkomutu çalıştırılır. -
sudo make installçalıştırılır. -
Kurulum adımları tamamlandıktan sonra uygulamanın version kontrolü gerçekleştirilir.
GNU Linux Yetkilendirme Sistemi
ls -l /bin/ls komutunun çıktısı
-rwxr-xr-x 1 root root 142144 Sep 5 2019 /bin/ls'dir.
-rwxr-xr-x: İlk kısmın hemen başında tek bir simgeyle dosyanın türü ifade edilmektedir. Eper boş ise (yani -) normal dosyadır.
d: Directory (dizin)
l: Symbolic Link (Sembolik Bağ)
c: Chracter Special Device (Karakter Aygıt)
b: Block Special Device (Blok Aygıt)
p: fifo
s: socket
İlk kısım dosya sahibine ait hakları, ikinci kısım aynı gruptaki kullanıcılara ait hakları, son kısım ise diğer kullanıcılara ait hakları belirtmektedir.
r: Okuma İzni (4)
w: Yazma İzni (2)
x: Çalıştırma İzni (1)
Örneğin: 400 modu dosya sahibi 4(yani r), grubu için 0 ve herkes için 0 hakkını vermektedir.
Medium Yazılarım
Faydalı Siteler
Komutlar
Dizin ve Dosya İşlemleri
ls -la: Çalıştırılan dizinde bulunan tüm gizli ve normal dizinleri kullanıcı grupları ve izinleri birlikte ekrana yazdırır.
touch file-name: Dosya oluşturmak için kullanılır.
cd directiroy-name: Dizin değiştirmek için kullanılır.
mkdir directory-name: Klasör oluşturmak için kulllanılır.
dd: Dosyaları dönüştürmek ve görüntülemek için kullanılır.
sudo rm -rf file: Herhangi bir dosyayı silmek için kullanılır.
cat filename: İsmi verilen dosyanın içeriğini yazdırır.
cat filename | wc -l: İsmi verilen dosyanın içindeki satır sayısını verir.
cat filename | wc -c: İsmi verilen dosyanın içindeki karakter sayısını verir.
cat filename | wc -w: İsmi verilen dosyanın içindeki kelime sayısını verir.
head -n 10 filename: İsmi verilen dosyanın ilk 10 satırını görüntüler.
head -c 10 filename: İsmi verilen dosyanın başından 10 byte okur.
tail -n 10 filename: İsmi verilen dosyanın son 10 satırını görüntüler.
tail -c 10 filename: İsmi verilen dosyanın sonundan 10 byte okur.
ln -s source_file symbolic_link: Kaynak dosyası verilen dosyayı farklı bir dizine sembolik link olarak atar. Kaynak dosyada yapılan değişiklikler sembolik (MSDOS sistemlerde kısayol) dizinde de gerçekleşir.
locate "name": İsmi verilen uygulamayı, dosyayı, dizini dosya sisteminde arar.
Disk ve Bellek İşlemleri
df -h *: Disk ve bölümlerini gösterir. Bu şekilde de kullanılır. "df -h".
free -mh: Sistemde bulunan belleğin kullanım oranını görüntüler.
lsblk: Sistemdeki diskleri listeler.
Paket Yönetimi İşlemleri
apt install -f: Kurulacak olan paketin bağımlılık paketlerini kurar.
sudo dpkg -i example.deb: Pardus debian tabanlı olduğu için debian uzantılı kurulum dosyaları bu komut ile kurulur.
sudo apt-get autoremove: Uygulamalar kaldırıldıktan sonra sistemde yapılandırma dosyaları kalmış olabilir. Bu komut ile kullanılmayan dosyalar kaldırılır.
sudo apt-get remove program_name: Uygulama kaldırmak için kullanılır.
apt list: Yüklü paketleri listeler. Kernel hariç.
sudo apt-get update/upgrade: Güncelleme yapmak için kullanılır.
sudo nano/etc/apt/source.list: "sudo apt-get update" komutunda güncellenecek paket listesini verir.
Bilgi Alma İşlemleri
htop: İşlemci kullanım oranlarını, ram kullanımı, arka planda çalışan servisleri ve tükettikleri kaynakları yüzdelik dilimler ile görmenizi sağlar. Komutu yazınca hata alıyorsanız paket kurulu değildir. "sudo apt install htop" ile paketi kurmanız gereklidir.
cat /sys/class/thermal/thermal_zone0/temp: İşlemcinin anlık ısı değerlerini verir.
ps: Sistemde çalışan işlemleri listeler.
man "command-name": Herhangi bir komutun nasıl kullandıldığını direkt terminal üzerinden bu komut ile bakabiliyoruz.
neofetch: İşletim sistemi bilgilerini verir.
httpstat: Sitenin performans durumunu görüntüler.
printenv: Ortam değişkenlerini gösterir.
lsb_release -a: Kullanılan işletim sistemi sürümünü verir.
echo $TERM: "TERM" ortam değişkenini gösterir.
echo deneme="test": Ortam değişkeni oluşturur.
lshw: Donanımları listeler.
echo $?: Son terminal oturumunda en son çalıştırılan komutun sonucunu döndürür. Çıktı "0" ise işlem başarılı demektir.
cat /proc/cpuinfo: İşlemcinin tüm bilgilerini yazdır ır.
blkid: Hangi UUID(Universally Unique Identifier) değerinin hangi disk bölümüne ait olduğunu gösterir.
lsof: Ön tanımlı olarak hangi dosyanın ve port numarasının hangi process'ler ve kullanıcılar tarafından kullanıldığını listelemektedir.(Dikkat: Çıktı çok uzun.)
whereis "name": İsmi verilen programın kaynak kodu ve yardım dosyalarının yerini gösterir.
iotop: Programların diske okuma ve yazma oranlarının çıktısını verir.
w: Çalıştırıldığı anda sistemde bulunan kullanıcıları ve kullanıcıların işlemlerini gösterir.
chage -l username: Kullanıcı adı verilen kullanıcın son parola değişiklik tarihini ve kullanıcı parolasının kullanım süresinin bitiş tarihini verir.
Servis İşlemleri
sudo service service_name start: Herhangi bir servisi başlatmak için kullanılır.
sudo service service_name stop: Herhangi bir servisi durdurmak için kullanılır.
sudo service service_name status: Herhangi bir servisin durumunu görmek için kullanılır.
sudo mysql -u root -p: MySQL'e geçiş yapar.
Kullanıcı İşlemleri
sudo su: Root kullanıcısına geçiş yapar.
!100: history ile ulaştılan komut geçmişinde 100. sırada bulunan komutu tekrar çalıştırır. Uzun ve sürekli tekrar edilen komutlar için kullanılabilir.
history: Terminal geçmişini verir.
history -c: Tüm terminal komut geçmişini siler.
cat /dev/null > ~/.bash_history && history -c && exit: "history -c" komutunu kullandığınız zaman terminal geçmişini siler fakat terminali kapatıp açtığınızda geçmiş geri gelir. Bu komut ile tüm geçmiş silinir.
passwd: Giriş yapılan kullanıcın root parolasını değiştirir.
pidof "program-name": İsmi verilen programın pid numaralarını gösterir.